TİKA, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığıdır. Bu kurum, Türkiye’nin dış yardım ve kalkınma işlerini yürüten resmi organizasyondur. İhtiyaç sahibi ülkelere eğitim, sağlık, altyapı, kültür ve sosyal projelerle destek verir. Kurumun temel amacı, karşılıklı dostluk ve kalkınmayı sağlamaktır.
TİKA; proje destekleri, hibe, teknik iş birliği, afet yardımları ve eğitim programları gibi birçok alanda faaliyet yürütür. Bu çalışmalar sayesinde, hem gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlanır hem de Türkiye’nin uluslararası imajına pozitif etki edilir.
TİKA’nın Tarihçesi ve Kuruluş Amacı
TİKA, 1992 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan Türk cumhuriyetleriyle ilişkileri geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Bu dönemde Türkiye, kardeş ülkelerle hem siyasi hem de ekonomik bağlarını kuvvetlendirmeyi hedefliyordu. TİKA, bu hedef doğrultusunda doğrudan kalkınma yardımları sunacak bir kurum olarak faaliyet göstermeye başladı.
Kuruluşun temel amacı:
- Türk cumhuriyetleri ve dost ülkelerle iş birliğini artırmak,
- Kalkınma projeleriyle ihtiyaç sahibi bölgeleri desteklemek,
- Türkiye’nin tecrübelerini ve kaynaklarını paylaşmak,
- Ortak tarih ve kültür bağları üzerinden dayanışma geliştirmek,
- Eğitim, sağlık, tarım ve kültür gibi alanlarda sürdürülebilir projeler yürütmek.
İlk yıllarda ağırlıklı olarak Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’da faaliyet gösteren TİKA, zamanla tüm Afrika, Balkanlar, Orta Asya ve Latin Amerika’ya açılmıştır.
TİKA Hangi Alanlarda Faaliyet Gösterir?
TİKA, çok geniş bir alanda kalkınma yardımları sunar. Faaliyetleri sadece maddi destekle sınırlı değildir. Eğitimden sağlığa, kültürel mirastan tarıma kadar birçok sektörde proje yürütür. Bu projeler, ülkelerin kendi ayakları üzerinde durabilmesine yardımcı olmayı hedefler.
TİKA’nın aktif olduğu başlıca alanlar:
- Eğitim: Okul, yurt ve meslek kurslarının inşası ve donatılması. Öğretmen eğitimi ve burs programları.
- Sağlık: Hastane yapımı, tıbbi ekipman desteği, sağlık taramaları ve uzman değişim programları.
- Tarımsal Kalkınma: Sulama sistemleri, sera projeleri, tohum ve gübre yardımı.
- Altyapı: Su kuyusu açma, yol yapımı, elektrik hattı çekimi, kamu binalarının onarımı.
- Kültür ve Miras: Tarihi yapıların restorasyonu, kültürel etkinlik organizasyonları.
- Acil Yardım: Doğal afet, savaş ve kriz bölgelerinde gıda, giysi, ilaç ve barınma yardımı.
Bu alanlardaki çalışmalar, yerel halkın ihtiyacına göre şekillenir ve sürdürülebilirlik esas alınarak yürütülür.
TİKA’nın Uluslararası Proje Örnekleri
TİKA, bugüne kadar 170’ten fazla ülkede binlerce projeye imza atmıştır. Projeler, bölgenin ihtiyacına ve yerel iş birliklerine göre şekillenir. Her ülkeye aynı yardım değil; ihtiyaca özel çözümler sunulur. Bu yaklaşım, TİKA’yı sahada güçlü kılar.
Bazı örnek projeler:
- Afganistan: Mezar-ı Şerif’te kadın doğum hastanesi inşası, sağlık personeline eğitim.
- Somali: Mogadişu’da 200 yataklı hastane, güneş enerjili su kuyuları.
- Arnavutluk: Osmanlı dönemine ait tarihi cami ve saat kulelerinin restorasyonu.
- Kırgızistan: Dağ köylerine okul ve lojman yapımı, tarım desteği.
- Meksika: Engelli bireyler için meslek edindirme atölyesi kurulumu.
- Filistin: Kudüs’te hastane ekipmanı desteği ve sağlık personeli eğitimi.
Bu projelerle hem bölge halkının yaşam kalitesi artmakta hem de Türkiye’nin insani diplomasi gücü güçlenmektedir.
TİKA Projeleri Nasıl Belirlenir ve Uygulanır?
TİKA projeleri rastgele ya da tek taraflı kararla değil, planlı ve ihtiyaç odaklı olarak yürütülür. Her proje, ilgili ülke ile iş birliği içinde belirlenir ve yerel ihtiyaçlara göre şekillendirilir. Süreç, sürdürülebilirlik ve fayda ilkeleri çerçevesinde ilerler.
TİKA proje süreci şu şekilde işler:
- İhtiyaç tespiti yapılır. İlgili ülkenin yerel makamlarıyla veya STK’larla görüşülerek temel eksikler belirlenir.
- Yerel ziyaret ve inceleme gerçekleştirilir. Ekipler sahaya giderek fiziki ve sosyal şartları değerlendirir.
- Proje planı hazırlanır. Teknik detaylar, bütçe ve zaman çizelgesi oluşturulur.
- İş birliği protokolü imzalanır. Yerel kurumlarla anlaşma sağlanır.
- Uygulama aşamasına geçilir. İnşaat, alım, eğitim vb. faaliyetler başlatılır.
- Takip ve raporlama yapılır. Projenin işleyişi düzenli olarak kontrol edilir ve geri bildirim alınır.
Bu yapıyla, projeler sadece yardım değil; aynı zamanda uzun vadeli gelişim aracı haline gelir.
