Dul ve yetim maaşı yüzde kaç bağlanır, vefat eden sigortalının ardından geride kalan eşi ve çocukları için önemlidir. Maaş, SGK tarafından verilen ve belirli şartlar altında ödenen sosyal güvenlik hakkıdır. Her vatandaşın vefat sonrası ailesine destek olması için sistemde kayıtlı olması gerekir. Dul ve yetim maaşı, sadece sosyal yardım değil; aynı zamanda anayasal hak olarak da görülür.
Dul ve yetim maaşının kimlere verildiğini, bağlanma oranlarının neye göre belirlendiğini, başvuru sürecini, gerekli belgeleri, alınabilecek en yüksek tutarları, memur, işçi ve Bağ-Kur ayrımlarını, başvurunun e-Devlet üzerinden nasıl yapıldığını anlatacağız.
Dul ve Yetim Maaşı Nedir, Kimler Alabilir?
Dul ve yetim maaşı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından vefat eden sigortalının geride kalan hak sahiplerine bağlanan bir gelir türüdür. Maaşın amacı, eşini veya ebeveynini kaybetmiş kişilere maddi destek sağlamaktır. Ölüm sigortası kapsamında değerlendirilir ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre düzenlenir.
Dul ve yetim maaşı alabilecek kişiler:
- Eşi (kadın ya da erkek): Vefat eden kişiyle resmi nikâhı devam eden eş maaş alabilir.
- Çocukları: 18 yaşından küçük erkek çocuklar, 25 yaşına kadar okuyan erkek çocuklar, evli olmayan çalışmayan kız çocukları (yaş sınırı olmadan).
- Anne ve babası (ölenin): Geliri olmayan ve SGK’dan başka gelir almayan anne veya baba.
Maaş hakkı, vefat edenin sigorta türüne (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) göre değişebilir. Ölen kişi emekli değilse ama prim günü yeterliyse yine maaş bağlanabilir. Aynı zamanda birden fazla hak sahibi varsa maaş belirli oranlarda bölüştürülür.
Dul ve Yetim Maaşı Hangi Oranlarla Bağlanır?
Dul ve yetim maaşının bağlanma oranı, vefat eden kişinin emekli maaşı veya hak ettiği gelir üzerinden hesaplanır. Oranlar, ölen sigortalının geride kaç kişi bıraktığına göre değişiklik gösterir. Aile bireyleri ne kadar fazlaysa maaş o oranda bölünür.
Maaş bağlama oranları şu şekildedir:
- Sadece eş varsa → %75
- Eş ve bir çocuk varsa → Eşe %50, çocuğa %25
- Eş ve iki çocuk varsa → Eşe %50, çocuklara %25’er
- Sadece bir çocuk varsa (eş yok) → %50
- İki çocuk varsa (eş yok) → %50’şer
- Üç ve daha fazla çocuk varsa (eş yok) → Toplam %100, çocuklara eşit bölünür.
- Anne ya da baba: Hak sahibi varsa ve başka paydaş yoksa genelde %25 oranında maaş bağlanır.
Örnek tabloyla açıklayalım:
| Hak Sahipleri | Eşe Bağlanan Oran | Çocuğa Bağlanan Oran | Toplam Oran |
|---|---|---|---|
| Sadece eş | %75 | – | %75 |
| Eş + 1 çocuk | %50 | %25 | %75 |
| Eş + 2 çocuk | %50 | %25 + %25 | %100 |
| Sadece 2 çocuk | – | %50 + %50 | %100 |
| Eş + 3 çocuk | %40 | %20 + %20 + %20 | %100 |
Maaş Bağlama Şartları Nelerdir?
Dul ve yetim maaşı alabilmek için sadece vefat etmiş bir yakının bulunması yetmez. SGK tarafından belirlenen bazı temel şartların da sağlanması gerekir. Şartlar, vefat eden kişinin sigortalılık durumuna ve maaş almak isteyen hak sahibinin sosyal durumuna göre değişiklik gösterir.
Vefat eden kişi için aranan şartlar:
1- Sigortalı (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) olarak çalışıyor ya da emekli olmuş olması
2- Ölmeden önce belirli bir süre prim ödemiş olması:
- SSK için: En az 5 yıl sigorta ve 900 gün prim
- Bağ-Kur için: En az 1800 gün prim
3- Ölüm tarihi itibarıyla aktif sigortalılık ya da emeklilik durumunun bulunması
4- Prim borcu olmaması (ya da yapılandırılmış olması)
Maaş almak isteyenler için şartlar:
Dul eş için:
- Vefat edenle resmî nikâhlı olması,
- Erkek eş için, çalışmıyor ya da geliri yoksa maaş bağlanabilir (ölene bağlı değişebilir),
- Yeniden evlenmemiş olmak.
Kız çocuk için:
- Evli olmamak,
- Sigortalı çalışmamak,
- Başka bir gelir ya da aylık almamak.
Erkek çocuk için:
- 18 yaşına kadar (lise okuyor ise 20, üniversite okuyorsa 25 yaşına kadar),
- Öğrenciliğin devam ettiğinin belgelenmesi gerekir.
Anne veya baba için:
- Vefat edenin başka hak sahibi yoksa,
- Gelir ve emekli aylığı almıyor olmak,
- SGK’dan daha önce dul veya yetim maaşı almıyor olmak.
Dul ve Yetim Maaşı Başvurusu Nasıl Yapılır?
Dul ve yetim maaşı almak isteyen kişiler, başvuru işlemini SGK müdürlükleri aracılığıyla veya e-Devlet sistemi üzerinden yapabilir. Başvuru süreci oldukça basittir; ama belgelerin eksiksiz olması gerekir. Vefat eden kişinin sigorta türüne göre başvuru yapılacak SGK birimi değişebilir (örneğin Emekli Sandığı için farklı servisler bulunur).
SGK Üzerinden Fiziki Başvuru Süreci:
- En yakın SGK müdürlüğüne gidin.
- “Ölüm aylığı talep formu” doldurun.
- Gerekli belgeleri teslim edin.
- Başvurunuz alınır ve sistemde kayıt altına alınır.
- Değerlendirme süreci sonunda olumlu ise maaş bağlanır ve ödeme başlar.
e-Devlet Üzerinden Online Başvuru Süreci:
- www.turkiye.gov.tr adresine girin.
- T.C. kimlik numarası ve şifrenizle giriş yapın.
- Arama çubuğuna “Ölüm Aylığı Talebi” yazın.
- “4A/4B Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt” ekranına tıklayın.
- Açılan formda gerekli bilgileri eksiksiz girin.
- Formu kontrol edip “Gönder” butonuna basın.
Başvuru işlemi tamamlandıktan sonra SGK tarafından değerlendirme süreci başlar ve ortalama 15-45 gün arasında sonuçlanır. Başvuru sonucu SMS ya da e-Devlet üzerinden bildirilmektedir.
Gerekli Belgeler Nelerdir?
Dul ve yetim maaşı başvurusu için belirli belgelerin SGK’ya teslim edilmesi zorunludur. Başvuru şekli ister fiziki ister e-Devlet üzerinden olsun, belgeler eksikse işlem uzayabilir ya da reddedilebilir. Bu nedenle başvuru öncesi belgelerin tamam ve doğru hazırlanması önemlidir.
Başvuru için istenen belgeler:
- Ölüm belgesi (nüfus müdürlüğünden alınabilir)
- Nüfus kayıt örneği (vukuatlı, e-Devlet’ten alınabilir)
- Dul eş için kimlik fotokopisi
- Çocuklar için öğrenci belgesi (18 yaş üstü erkek çocuklar için)
- Gelir belgesi veya çalışmadığını gösteren SGK belgesi
- Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Formu (SGK ya da e-Devlet üzerinden doldurulur)
- Veraset ilamı (gerektiğinde, noter ya da sulh mahkemesinden alınır)
Ek olarak istenebilecek belgeler:
- Varsa evlilik cüzdanı fotokopisi
- Anne-baba başvurusuysa gelir durum belgesi
- Engelli çocuk varsa sağlık kurulu raporu
- Vesayet altındaki kişiler için mahkeme kararı
Not: e-Devlet başvurularında bazı belgeler sistemden otomatik alınabiliyor. Ancak sistemde görünmeyen belgeler posta yoluyla ya da SGK’ya elden iletilmelidir.
